آفت دهان، از بین رفتن یا فرسایش بافت پوششی ظریف دهان (غشای مخاطی) است.
آفت‌ه دهان معمولاً گرد است و در نواحی نرم دهان مانند داخل لب‌ها، گونه‌ها یا قسمت زیرین زبان شکل می‌گیرد.
آنها خوش خیم وغیرمسری بوده و می توانند به صورت زخم های منفرد یا خوشه‌ای ایجاد شوند.
شایع ترین علت آسیب، گاز گرفتن تصادفی داخل گونه است. علل دیگر عبارتند از: زخم آفت، برخی داروها، بیماری‌های پوستی با تظاهرات دهانی، عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و قارچی، مواد شیمیایی و برخی شرایط پزشکی.
در بیشتر موارد، زخم های دهان بی ضرر هستند و بدون نیاز به درمان، طی ۱۰ تا ۱۴ روز خود به خود برطرف می‌شوند
زخم‌های آفتی، زخم‌های عودکننده‌ای هستند که علت مشخصی ندارند و حدود ۲۰ درصد از جمعیت را درگیر می‌کنند
افراد هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای زخم آفتی ندارند، اما در تعداد کمی از افراد این زخم ها ممکن است به دلیل کمبود ویتامین ب ، آهن یا فولات باشد.
اگر زخم های دهان شما در عرض ۲ هفته از بین نرفت یا به طور مکرر دچار آن می شوید، به دندانپزشک یا پزشک خود مراجعه کنید.
آفت دهان می‌تواند تظاهر اولیه یک بیماری سیستمیک مانند بیماری بهجت، بیماری‌های گوارشی مانند سلیاک، کرون و کولیت اولسرو باشد.
علل زخم دهان:
تقریباً ۴۰ درصد از افرادی که به آفت مبتلا می شوند، دلیل دقیقی برای زخم آفتی آنها پیدا نمی‌شود.
تفکر فعلی این است که سیستم ایمنی بدن توسط برخی از عوامل خارجی، مختل شده و به طور غیرطبیعی در برابر پروتئین موجود در بافت مخاطی، واکنش نشان می‌دهد.
عواملی که به نظر می‌رسد باعث شیوع زخم می‌شوند عبارتند از:
– کمبود خواب و استرس عاطفی(استرس یکی از علل شایع زخم های دهان است)
– ضربه های مکانیکی مانند ضربه در زمان مسواک زدن یا دندان مصنوعی نامناسب
B، کمبود مواد مغذی، به ویژه ویتامین – کمبود آهن و اسید فولیک
– برخی غذاها از جمله شکلات، اسمارتیز، رنگ‌های مصنوعی، غذاهای شور، ترش و تند
– خمیر دندان های خاص، که ممکن است مربوط به سدیم لورت سولفات (جزء کف کننده خمیر دندان) باشد
– قاعدگی زنان و تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری
– بعضی از داروها مانند نیکوراندیل(که برای آنژین صدری تجویز می‌شود)، بروفن و سایر داروهای ضدالتهابی، داروهایی مانند آسپرین(اگر به جای بلع، در دهان حل شود
– عفونت‌های ویروسی و میکروبی
– انواع بدخیمی‌ها
– شیمی درمانی
– بیماری‌های سیستمیک مانند بهجت، ایدز و…
– استفاده از محصولات تنباکو و سیگار، ناس و ….
– مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین
علائم بالینی زخم آفت چیست؟
زخم آفتی، معمولاً یک زخم منفرد یا بیضی شکل منفرد یا زخم در داخل دهان در ناحیه‌ای است که مخاط محکم به
بافت زیرین متصل نیست، مانند داخل لب‌ها و گونه‌ها یا زیر زبان.
زخم‌های آفتی می‌توانند در اندام تناسلی مردان و زنان هم دیده شوند.
زخم آفتی عود کننده، معمولاً به صورت یک نقطه مرتفع مایل به زرد گرد که توسط هاله قرمز احاطه شده است شروع می‌شود.
سپس به یک زخم تبدیل شده که با یک غشای سفید، زرد یا مایل به خاکستری پوشیده شده است.
زخم می تواند دردناک باشد، به ویژه اگر با حرکت یا خوردن انواع خاصی ازمواد غذایی مانند مرکبات تحریک شود.
زخم آفتی به سه نوع طبقه بندی می‌شود:
زخم آفتی جزئی عود کننده: که قطر آن کمتر از ۵ میلی متر است و در ۸۰ درصد موارد، عرض ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابد.
زخم آفتی بزرگ: که بزرگ است (اغلب بیش از ۱۰ میلی متر) و هفته ها یا ماه ها طول می کشد تا بهبود یابد و جای زخم باقی می‌ماند.
زخم های هرپتی فرم : که زخم های متعددی هستند که در عرض یک ماه بهبود می‌یابند واینها بیشتر روی زبان هستند.
علائم زخم دهان:
علائم زخم دهان به علت آن بستگی دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– یک یا چند زخم دردناک در بخشی از پوست پوشاننده دهان
– پوست متورم اطراف زخم ها
– مشکلات جویدن یا مسواک زدن به دلیل حساسیت
– تحریک زخم ها توسط غذاهای شور، تند یا ترش
– گاز گرفتن تصادفی داخل گونه
– آسیب ناشی از مسواک (مانند لیز خوردن مسواک هنگام مسواک زدن)
– مالش مداوم بافت گونه بر روی دندان های نامرتب یا تیز/شکسته
– مالش مداوم دندان مصنوعی روی لثه
– سوختگی ناشی از خوردن غذای گرم و تند
– تحریک ناشی از ضد عفونی کننده های قوی، مانند دهان شویه
– علائم دهانی بیماری‌های پوستی (به عنوان مثال، لیکن پلان)
– بیماری‌های خود ایمنی
– زخم‌ها ممکن است در طول دوره‌های استرس، بیماری یا خستگی شدید، بدتر شوند
– کمبود اساسی ویتامین یا آهن
– بیماری زمینه‌ای دستگاه گوارش مانند بیماری کرون و سلیاک
– سرطان دهان
آفت دهان چگونه تشخیص داده می شود؟
از روی شرح حال و معاینه بالینی
به ندرت نیاز به بررسی‌های بالینی است.
اما اگر حملات مکرر و زخم های متعدد یا شدید دهان یا آفتوز پیچیده وجود داشته باشد، بررسی‌های بالینی ضروری است.
تشخیص افتراقی آفت دهان:
– بیماری دست، پا، دهان(Hand, Foot, Mouth Syndrome)
– هرپانژینا(Herpangina)
-Fixed Drug Eruption
درمان زخم های دهان:
هدف اصلی درمان، کاهش درد و ناراحتی است. هیچ درمانی برای زخم آفتی وجود ندارد .
اغلب زخم های دهان معمولاً بی ضرر هستند و طی ۱۰ تا ۱۴ روز خود به خود برطرف می شوند
انواع دیگری از زخم‌های دهان، مانند انواع آفتی یا آنهایی که در اثر عفونت هرپس سیمپلکس(تبخال) ایجاد می‌شوند، به درمان موضعی (مانند دهانشویه، پماد یا ژل) نیاز دارند.
سرعت بخشیدن به بهبود زخم ممکن نیست، اما علائم را می توان مدیریت کرد و خطر عوارض را کاهش داد.
گزینه های درمانی برای زخم دهان عبارتند از:
– تا زمان بهبودی زخم، از خوردن غذاهای تند و ترش و شور خودداری کنید
– به مقدار زیاد مایعات بنوشید
– دهان خود را تمیز نگه دارید
– به طور منظم دهان خود را با آب گرم و کمی نمک بشویید(سرم فیزیولوژی) و هر بار تا ۴ دقیقه، آن را در دهان خود نگه دارید
– دو بار در روز از دهانشویه دارویی بدون الکل (ترجیحاً حاوی کلرهگزیدین گلوکونات) استفاده کنید
– از یک دهانشویه یا پماد استروئیدی بدون الکل موضعی استفاده کنید
– از خمیردندان فاقد سدیم لورت سولفات استفاده نمائید
– بیماری‌های زمینه‌ای درمان شوند
– در صورت کمبود مواد مغذی، از مکمل‌های مناسب استفاده شود
– از غذاهای سفت یا تحریک‌کننده مانند آناناس، اجتناب کنید
– استفاده از مواد سرد در ناحیه آسیب‌دیده
– در صورت نیاز، استفاده از داروهای بی‌حس‌کننده مانند لیدوکائین موضعی یا بنزوکائین، برای کنترل درد کافی است
توجه: در کودکان می‌توانید از ژل گیاهی دنتی کید استفاده کنید
استفاده از استامینوفن به عنوان ضد درد، بلامانع است.
پیشگیری از زخم دهان:
در موارد زیر می توان از زخم های دهان جلوگیری کرد:
– دندان های خود را به آرامی با یک مسواک نرم مسواک بزنید و مراقب باشید که مسواک سر نخورد
داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مغذی –
– اطمینان از اینکه بیماری زمینه ای، به خوبی کنترل شده است(مانند لیکن پلان، کرون و…)
منبع:
